فرانسوا لگو، نخست‌وزیر کبک، اخیراً اعلام کرده است که قصد دارد دعا در اماکن عمومی را ممنوع کند و برای اجرای این اقدام، ممکن است بار دیگر از بند استثنا (notwithstanding clause) استفاده کند. این ابزار قانونی نادر به دولت‌ها اجازه می‌دهد تا قوانین خود را در برابر چالش‌های حقوقی مرتبط با نقض حقوق اساسی مصون نگه دارند.
کارشناسان حقوقی هشدار می‌دهند که استفاده مکرر از این بند توسط نخست‌وزیرهای استانی روندی نگران‌کننده است که منشور حقوق و آزادی‌ها را نادیده می‌گیرد.
فردریک برارد، وکیل حقوق اساسی، در این خصوص اظهار داشت:
“بند استثنا باید تنها در شرایط اضطراری و مسائل بسیار مهم استفاده شود. نمی‌توان آن را صرفاً برای امتیازگیری سیاسی یا مسائل جزئی به کار برد. این چیزی است که اکنون شاهد آن هستیم.”
لگو این اظهارات را پس از گزارشی از روزنامه لاپرس بیان کرد که در آن ذکر شده بود برخی از مدارس شمال مونترال به دانش‌آموزان اجازه دعا در کلاس‌ها و راهروها را داده‌اند. او همچنین اعلام کرد که علاوه بر مدارس، دعا در اماکن عمومی نظیر پارک‌ها و خیابان‌ها نیز ممنوع خواهد شد و دولت او برای این اقدام تمام گزینه‌ها از جمله استفاده از بند استثنا را بررسی می‌کند.
برارد تأکید کرد که ممنوعیت دعا در پارک‌ها نقض آشکار آزادی دین محسوب می‌شود و بدون استفاده از بند استثنا توسط دادگاه‌ها رد خواهد شد. او این اقدام را خلاف قانون‌مداری دانست و اظهار داشت:
“این بند باید برای موارد جدی و ضروری به کار گرفته شود. اما در اینجا چنین ضرورتی وجود ندارد و این شرم‌آور است.”
واکنش نهادهای حقوق بشری
انجمن آزادی‌های مدنی کانادا (CCLA) استفاده مکرر از بند استثنا در کبک را نمونه‌ای از “نقض فاحش حقوق اساسی” می‌داند. این نهاد اخیراً کمپینی تحت عنوان “نجات منشور” راه‌اندازی کرده تا خطرات استفاده بی‌رویه از این ابزار قانونی را به مردم یادآوری کند.
آنا بسیر مک‌نیکل، مدیر برنامه آزادی‌های اساسی این انجمن، در یک کنفرانس خبری در اوتاوا هشدار داد که اقدام لگو برای ممنوعیت دعا در اماکن عمومی می‌تواند آغاز محدودسازی فضای مدنی باشد. او گفت:
“پارک‌ها و خیابان‌ها باید جایی باشند که مردم بتوانند به طور مسالمت‌آمیز گردهم آیند و عقاید و باورهای خود را ابراز کنند.”
استفاده قبلی از بند استثنا
دولت لگو پیش‌تر دو بار از این بند استفاده کرده است:
- در سال ۲۰۱۹ برای تصویب قانون سکولاریسم کبک (لایحه ۲۱) که استفاده از نمادهای مذهبی را برای برخی کارکنان دولتی ممنوع کرد.
- در سال ۲۰۲۱ برای محدود کردن استفاده از زبان انگلیسی در برخی موارد خاص.
انتقادات از استانداردهای دوگانه
منتقدان لگو از تناقض در رویکرد او انتقاد کرده‌اند. به عنوان مثال، برارد اشاره کرد که نخست‌وزیر اخیراً به پاریس سفر کرده تا بازگشایی کلیسای جامع نوتردام را مشاهده کند، که این اقدام با شعار سکولاریسم او در تناقض است.
همچنین، سازمان حقوقی لیگ حقوق و آزادی‌ها در مقاله‌ای به مناسبت روز حقوق بشر نوشت که تهدیدهای اخیر لگو برای استفاده از بند استثنا به منظور ممنوعیت دعا نشان‌دهنده روند خطرناکی برای تضعیف حقوق بشر است.
این سازمان هشدار داد که ارزش‌های اکثریت که توسط دولتی حساس به افکار عمومی تعریف می‌شود، می‌تواند تهدیدی مستقیم برای حقوق اقلیت‌ها و منجر به حذف یا به حاشیه راندن آن‌ها باشد.
