به گفته اداره شیلات و اقیانوسهای کانادا، این سفر نخستین پژوهش جامع اقیانوسنگاری در این منطقه به شمار میرود.
آبهای اطراف جزایر ملکه الیزابت و بخش غربی تووایجوئیتوق (Tuvaijuittuq) در قطب شمال کانادا، مدتهاست که برای دانشمندان منطقهای ناشناخته باقی ماندهاند.
این ناحیه که اغلب از آن بهعنوان یکی از آخرین نقاط جهان با یخ دریایی دائمی در تمام طول سال یاد میشود، به دلیل ضخامت بالای یخها همواره دسترسی دشواری داشته است.
اما ذوب شدن یخهای دریایی اکنون مسیری را باز کرده که برای نخستین بار در تاریخ، یک یخشکن تحقیقاتی کانادایی توانسته از برخی از این گذرگاهها عبور کند.
دیوید باب، پژوهشگر وابسته به مرکز علوم پایش زمین در دانشگاه منیتوبا، میگوید:
«ما یخ را از دست دادهایم، سطح آبهای آزاد افزایش یافته و این منطقه اکنون قابل کشتیرانیتر شده است.»
در چهارم سپتامبر، گروهی از دانشمندان اداره شیلات و اقیانوسهای کانادا (DFO) و دانشگاه منیتوبا، یک مأموریت تحقیقاتی چهار هفتهای را با کشتی CCGS Amundsen آغاز کردند تا یخهای دریایی قطب شمال را بررسی کنند. DFO در پاسخ مکتوب به CBC News اعلام کرد که این سفر، نخستین مأموریت جامع اقیانوسنگاری است که به این بخش از مجمعالجزایر کانادا رسیده است.
باب که خود عضو این مأموریت بود، توضیح میدهد که یخ دریایی به دو نوع تقسیم میشود: یخ فصلی و یخ چندساله.
یخ فصلی معمولاً طی یک زمستان شکل میگیرد، نازکتر است و میتواند به ایجاد آبهای آزاد منجر شود؛ در حالیکه یخ چندساله طی چندین زمستان ضخیمتر شده است. به گفته او، امروزه یخ فصلی بیشتر و یخ چندساله کمتر شده است.
مطالعات متعدد نشان میدهد که منطقه قطب شمال چهار برابر سریعتر از سایر نقاط زمین در حال گرم شدن است و برآوردهای متفاوتی درباره زمان ناپدید شدن کامل یخهای دریایی وجود دارد؛ برخی پژوهشها حتی این اتفاق را در همین دهه پیشبینی میکنند.
این واقعیت که یک یخشکن توانسته وارد یکی از آخرین پناهگاههای یخ دریایی جهان شود، نشانهای هشداردهنده از پیامدهای تغییرات اقلیمی است؛ اما در عین حال فرصتی ارزشمند برای دانشمندانی مانند باب فراهم میکند تا این بخش «کممطالعهشده» از قطب شمال را بهتر بشناسند.
او میگوید:
«این موضوع به ما کمک میکند بفهمیم اکنون چه اتفاقی در این منطقه در حال رخ دادن است و پیشبینیهای دقیقتری درباره آینده داشته باشیم.»
«یخهایی بهشدت فرسوده و بهشدت ذوبشده»
باب میگوید در طول این سفر، نبود یخهای بسیار ضخیم، ماهیها و مواد آلی مانند فیتوپلانکتونهای ریز در آبهای قطب شمال ــ بهویژه اطراف نانسن ساوند و گرلی فیورد ــ برایش تعجبآور بوده است.
ضخیمترین یخی که تیم پژوهشی پیدا کرد حدود هفت متر ضخامت داشت، اما به گفته باب، یافتن چنین یخهایی بسیار نادر بود.
او میگوید:
«ما با یخهایی مواجه بودیم که بهشدت فرسوده و بهشدت ذوب شده بودند… خوشبختانه، هم از نظر علمی و هم از نظر شخصی، اطمینانبخش بود که در بخشهای جنوبیتر، دوباره به یخهای ضخیمتری رسیدیم.»
اگرچه این منطقه چند صد کیلومتر با نزدیکترین جوامع نوناووت، مانند گریس فیورد و رزولوت بی فاصله دارد، باب تأکید میکند آنچه در قطب شمال مرتفع رخ میدهد، تأثیرات خود را به مناطق جنوبیتر، جایی که شیلات بزرگتری فعال هستند، منتقل خواهد کرد.
در پایان این مأموریت در ماه اکتبر، تیم پژوهشی در یک روز علمی در مدرسه «قارمارتالیک» در رزولوت بی شرکت کرد تا بخشی از یافتههای خود را ارائه دهد و همزمان از دانش و مشاهدات جامعه محلی نیز بهره بگیرد.
کوپاک ایدلوت، دانشآموز پایه یازدهم، میگوید اطلاعات زیادی درباره وجود جیوه و فیتوپلانکتونها در اقیانوس آموخته است. او بیش از همه از «میزان متفاوت شوری آب در مناطق مختلف نوناووت، با وجود فاصله کم آنها از یکدیگر» شگفتزده شده بود. مرکز ملی دادههای برف و یخ دانشگاه کلرادو بولدر توضیح میدهد که یخهای قدیمیتر و ضخیمتر معمولاً نمک کمتری دارند.
روندا مککنزی، معلم این مدرسه، میگوید او نیز از اعضای جامعه محلی درباره تغییر شرایط یخها زیاد میشنود.
«برخی از سالمندان میگویند یخها سریعتر ذوب میشوند و قبلاً میتوانستند مدت طولانیتری در سال با سورتمه به جزایر یا مناطق خاصی سفر کنند، اما حالا شرایط کاملاً فرق کرده است.»
باب میگوید تیم تحقیقاتی در تلاش است تا اعضای جوامع محلی را تشویق کند هنگام حضور در طبیعت، در اندازهگیری ضخامت یخها مشارکت داشته باشند و حتی امیدوار است برخی از آنها سال آینده به این سفر علمی بپیوندند.
او میگوید:
«آنها روی زمین و یخ زندگی میکنند و زمان زیادی را روی آب میگذرانند. آنها مشاهدات ارزشمند و ناملموسی دارند که ما بهتنهایی نمیتوانیم جمعآوری کنیم.»
