قدرت گرفتن دوباره طالبان چه تاثیری بر اسلام گرایان آفریقا می‌گذارد؟
پیکارجویان اسلامگرا در آفریقا، برای پیروزی طالبان جشن گرفتند.
یک رسانه وابسته به الشباب در سومالی، با “الله اکبر” به استقبال این پیروزی رفت و در شمال و غرب آفریقا، رهبر “جماعت نصرت اسلام و مسلمین”، مرتبط با شبکه القاعده، در اولین پیام علنی خود از سال ۲۰۱۹، به طالبان تبریک گفت.
ایاد آغ غالی، خروج نیروهای خارجی از افغانستان را با تصمیم فرانسه برای کاهش حضور نظامی‌اش در منطقه “ساحل” در غرب آفریقا مقایسه کرد و گفت: “ما در حال پیروزی هستیم”.
فقط پیکارجویان اسلام‌گرای آفریقا نیستد که شباهت‌هایی با افغانستان می‌بینند. از سومالی در شرق تا نیجر در غرب آفریقا، روزنامه‌ها در این باره نوشته و کاربران در شبکه‌های اجتماعی ابراز نگرانی کرده‌اند.
اگر دولت‌های آفریقایی که برای مقابله با شورشیان اسلامگرا به حمایت خارجی بسیار وابسته‌اند، نیاز به هشدار داشتند، اشغال افغانستان به دست طالبان احتمالا همین کار را کرده است.
بیم و هراس در مالی
دولت مالی، یکی از بزرگترین کشورهای آفریقایی، از سال ۲۰۱۲ درگیر نبرد با گروه‌های شبه‌نظامی اسلام‌گرای مختلف در نواحی شمالی و مرکزی‌اش بوده است.
این جمهوری برای ممانعت از پیشروی جنگجویان اسلامگرا، به ناچار به نیروهای فرانسوی و صلح‌بانان سازمان ملل متحد تکیه کرده است. اما حضور سربازانِ یک قدرت استعماری سابق، برای شماری از شهروندان مالی و نیز عده‌ای در فرانسه خوشایند نبوده است.
فرانسه در ماه ژوئن اعلام کرد تا اوایل سال آینده میلادی، نیروهایش در مالی را به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر کاهش می‌دهد. اما این نگرانی وجود دارد که نیروهای نظامی و انتظامی مالی، که اغلب آموزش و تجهیزات کافی ندارند، نمی‌توانند گروه‌های اسلامگرا را کنترل کنند.
بورایما گیندو سردبیر روزنامه “لوپِی” چاپ مالی می‌گوید: “خیلی از مردم می‌ترسند وضعیت شبیه افغانستان شود. حضور سربازان خارجی بسیار ضروری است و اگر خارج شوند، وضعیت خطرناک‌تر می‌شود.”
این روزنامه مانند سایر نشریات چاپ مالی از رهبران کشور خواست نیروهای مسلح را تقویت کنند.
فرصت کمِ سومالی
در سومالی هم که شباهت زیادی به افغانستان دارد نگرانی زیاد است.
قبل از این که در اواسط دهه ۲۰۰۰ گروه الشباب، وابسته به شبکه القاعده، بود سر برآورد، سومالی درگیر فروپاشی دولت و ده‌‌ها جنگ داخلی بود.
دولت سومالی که از حمایت بین‌المللی برخوردار است تلاش کرده کنترل بخش اعظم کشور را دوباره به دست بگیرد اما متکی به نیروهای اتحادیه آفریقاست که با حکم شورای امنیت سازمان ملل متحد عمل می‌کنند.
هدف ریشه‌کن کردن گروه‌های شبه‌نظامی است، در کنار فرصت دادن به دولت برای ایجاد نهادهای لازم، اما مثل افغانستان، اتهام فساد مالی فراگیر است، علاوه بر این، به دلیل تاخیر در برگزاری انتخابات، درگیرهایی در موگادیشو، پایتخت، رخ داد و نیروهای امنیتی به جنگ با یکدیگر برخاستند.
این مسائل سبب شده در تاسیس یک دولت موفق در سومالی، ابراز تردید شود.
الهام قسار، مشاور سیاسی نماینده سازمان ملل در سومالی می‌گوید جامعه بین‌المللی توجه خود را بر از بین بردن الشباب متمرکز کرده نه تشکیل یک دولت مقتدر: “هدف هیچوقت بهتر کردن زندگی مردم عادی سومالی و برقراری سیستمی پایدار نبوده است.”
قرار است دولت سومالی تا پایان امسال (میلادی) هدایت عملیات امنیتی را به دست بگیرد ولی با تردیدی که درباره توانایی ارتش وجود دارد، این محتمل به نظر نمی‌رسد.
سمیرا جید، رئیس موسسه حیرال، یک اندیشکده امنیتی در سومالی، می گوید نیروهای سومالی برای جلوگیری از حمله شبه‌نظامیان حتی کمتر از نیروهای افغانستان آمادگی دارند و کمکی که دریافت کرده‌اند در مقایسه با کمکی که به افغانستان شده بسیار ناچیز است:
“نیروهای امنیتی سومالی پنج‌هزارم درصد کمکی را دریافت کرده‌اند که افغانستان گرفته است.”
“حمایت عینی برای بازسازی نیروهای امنیتی سومالی در حداقل بوده. سومالی هنوز با تحریم تسلیحاتی مواجه است، برای همین ما نمی‌توانیم اسلحه‌هایی را بخریم که افغانستان دارد.”
اما حتی در سومالی هم اکنون تمام توجه به این معطوف شده که چگونه و چه موقع به کمک‌های خارجی پایان دهند.
اتحادیه اروپا کاهش کمک‌های مالی به سومالی را شروع کرده بنابراین دولت سومالی مهلت زیادی برای این که خودکفا شود ندارد.
راه حل‌های سیاسی
در آفریقا نیز مانند افغانستان گروه‌های اسلامگرا در کشورهایی رشد کرده‌اند که توانسته‌اند از ضعف دولت، نبود خدمات مانند آموزش و پرورش و بهداشت و فقر بهره‌برداری کنند.
این عوامل مثلا در منطقه کابو دلگادو در موزامبیک باعث رشد چنین گروه‌هایی شد و در غرب آفریقا برای استخدام پیکارجو و جلب اعتماد بکار گرفته شد. در برخی منطق، پیکارجویان خدمات و عدالت قضائی بهتری فراهم و حمایت محلی را جلب کرده‌اند.
تقریبا در سراسر آفریقا عقیده بر این است که رویکرد نظامی برای از بردن افراط‌گرایی خشن موثر نیست و برای راه حل سیاسی باید کار بیشتری انجام شود حتی مثلا مذاکره با پیکارجویان.
با این حال، فولان نصراله کارشناس امنیتی عقیده دارد که شگفت‌انگیز خواهد بود اگر یک گروه اسلامگرا در غرب آفریقا بتواند دولت را در کشوری به دست بگیرد و آن را نگه دارد:
“گروه‌های پیکارجوی اسلامی در آفریقا را نباید از منظر آنچه در افغانستان اتفاق افتاده تفسیر کرد، شباهت‌هایی هست اما شرایط متفاوت است.”
پیکارجویان غرب آفریقا مانند طالبان یک نیروی منسجم نیستند، ترکیبی از گروه‌های شبه‌نظامی مختلف هستند که بعضی اوقات هدف واحدی دارند ولی نه همیشه. رقابت داعش و القاعده در نقاط مختلف دنیا سبب شده که فزاینده با یکدیگر بجنگند.
فولان نصرالله می‌گوید گروه‌های اسلام‌گرای در غرب آفریقا “در جاهایی حضور دارند که دولت ضعیف است ولی خودشان هم ضعیف‌تر از دولت هستند.”
درس هایی که باید آموخت
هنوز خیلی زود است بفهمیم رویدادهای افغانستان چقدر ممکن است بر آفریقا تاثیر بگذارد ولی گفتگوها برای اینکه خروج بهتر نیروهای خارجی تضمین شود شروع شده‌اند.
به عقیده کامفورت ایرو، از اندیشکده بحران بین‌الملل، درس‌هایی هستند که باید “فوری” فراگرفته شوند.
“دولتهایی که در باتلاق فساد فرو رفته‌اند و مشروعیت داخلی کمی دارند و بشدت به حمایت خارجی نیازمندند، مشکلی همیشگی‌اند، وقتی از حمایت بین‌المللی محروم می‌شوند، چیزی که باقی می‌ماند دولت‌های پوشالی هستند که توان گسترش قدرتشان را ندارند.”
در حالی که شاهد تقلای تکان‌دهنده مردم برای خروج از افغانستان هستیم، به عقیده سمیرا جید، جامعه جهانی به این فکر خواهد افتاد که در کشورهایی مانند سومالی اتفاق مشابهی پیش نخواهد آمد.
بیشتر بخوانید : مخالفت سخنگوی طالبان با تمدید مهلت خروج نیروها از افغانستان
